Het geweten aan het woord

In het kader van mijn persoonlijke ontwikkeling volg ik een cursus coachend begeleiden op Hogeschool Windesheim in Zwolle. Eén van de opdrachten die bij die cursus hoort, is een reflectie schrijven over de voorgeschreven literatuur, “bijvoorbeeld in een blog.” Bij dezen.

Ik heb mijn huiswerk niet gemaakt. Ironisch genoeg moest dit natuurlijk gebeuren bij de reflectie op de hoofdstukken in Nicolette Kats Coachen met een leeg hoofd waarin de coach als geweten wordt behandeld. Het goede nieuws is dat ik, nu ik weken na dato alsnog een blog aan het onderwerp besteed, kan concluderen dat mijn eigen geweten toch nog enigszins functioneert.

Waarom heb ik mijn huiswerk niet gemaakt? Lag het aan de omstandigheden? Deels - maar niet grotendeels, natuurlijk. De coach die als geweten optreedt, laat de coachee zich afvragen: wat voor iemand wil je zijn? Ben ik wel tevreden met mijn baan? Zou ik niet liever iets anders doen in mijn leven? - Dat zijn behoorlijk gewichtige en tegelijkertijd intieme vragen, waarvan ik als softwareontwikkelaar het gevoel heb dat ik er weinig mee te maken zou moeten hebben. Ik ken mezelf: voor ik het weet introduceer ik een bug in iemands levenspad!

Transactionele Analyse

Eerlijk gezegd beginnen de coachingstechnieken op dit niveau me ook wat zweverig aan te doen. In een Transactionele Analyse¹ (TA) vraag je de coachee zijn of haar gedrag vanuit drie egoposities te bekijken: die van het Kind, de Ouder en de Volwassene. Het Kind is het deel van jezelf dat dingen zegt als: ik wil deze hele bak ijs leeg eten! De Ouder is het strenge deel: niet doen, want dat is slecht voor je! De Volwassene is het deel in je dat een rationele afweging maakt tussen de voor- en nadelen. Het is aan de coach om de coachee zich af te laten vragen welke egopositie er aan het woord is. Op die manier leer je iemand op een nieuwe manier naar zijn of haar eigen gedrag te kijken.

Het is niet zo dat deze manier van gedrag categoriseren geen intuïtieve aantrekkingskracht heeft. We hebben allemaal impulsieve, belettende en redelijke elementen in ons gedrag. (En ik stel me voor dat kinderen van vrije ouders meer van dat eerste hebben, die van strenge ouders meer van dat tweede, en dat een gezonde opvoeding uiteindelijk meer van die derde cultiveert.) Misschien knap ik af op de terminologie: egopositie, Kind, Ouder, Volwassene, het doet me haast freudiaans aan. Of misschien zegt het Kind in me gewoon heel hard: wil ik niet! - wie zal het zeggen?

Voice dialogue

Een andere, redelijk vergelijkbare techniek die wordt genoemd is die van de voice dialogue (VD). Die techniek gaat ervan uit dat iemand altijd bestaat uit meerdere “ikken”. Iemand heeft een drammerige ik, een luie, een gewetensvolle, hardwerkende, moedeloze ik etc. Je kunt het zo zien: elke gedachte die je hebt kun je koppelen aan een stereotiep. Jijzelf als geheel overstijgt dat stereotype, maar je gedachten belichamen typen als de drammer of de luiaard.

Vaak laten we niet elke ik evenveel aan het woord, bijvoorbeeld omdat we vinden dat bepaalde gedachten slecht of ongepast zijn. Maar van het wegdrukken van die ikken gaan ze niet weg; zulke gedachten zijn en blijven een onderdeel van jezelf. (Ook een freudiaanse gedachte, overigens!) In een VD laat je elke ik bewust wél aan het woord. Vervolgens vraag je je af: wie spreekt er hier nu? En heeft die ik niet stiekem ook een punt?

Zonder oordeel

Voor mijn gevoel liggen TA en VD erg dicht bij elkaar. Beide technieken nodigen de coachee uit om zonder oordeel vanuit verschillende posities naar zijn gedrag (of gedachten, of wensen etc.) te kijken. Je leert zo een heleboel over jezelf. Je hoort kanten van jezelf spreken die je nooit eerder aan het woord hebt gelaten, kanten waarvan je misschien niet eens wist dat je ze had. Het is boven alles een oefening in oordeelloos naar jezelf kijken.

Het grootste verschil tussen de twee, is dat TA de categorisatie van ikken op voorhand vastlegt, daar waar VD die vrij laat aan de coachee. Dat de laatste me meer aanspreekt dan de eerste moge duidelijk zijn, maar welke techniek je inzet, zal vooral afhangen van waar de coachee behoefte aan heeft.

Doordacht

Naast zelfkennis, hebben TA en VD de potentie om nieuwe inzichten op te leveren in het probleemdomein, zogezegd. Door je gedachten vrijelijk een podium te gunnen - en dat woord gebruik ik heel bewust -, maak je meer doordachte afwegingen. Er worden immers meer perspectieven op het probleem los gelaten. Die extra informatie maakt het mogelijk om beter onderbouwde keuzes te maken. - En dat is de kerngedachte achter de wenselijkheid van diversiteit van gedachten.

Ik heb me afgevraagd of met name VD niet van toegevoegde waarde kan zijn bij het ontwikkelen van software. Je zou er een oefening van kunnen maken verschillende ikken bij elke ontwerpkeuze hun mening te laten geven. Hoe kijkt de drammer tegen deze oplossing aan? En de luiaard? En welke oplossing zou diegene aandragen, als hij zijn zin kreeg? Welke voor- en nadelen ziet die ik daarin - en welke zal een andere ik aandragen? - Zou dat de kwaliteit van de software echt verhogen?

En hoe zou je de ik categoriseren die nu heel hard roept: joh, daar is helemaal geen tijd voor! code schrijven, jij! Is dat dezelfde ik die je verleidt je huiswerk deze keer niet te maken, of een andere?

coaching · diversiteit