Toevallige productieve ontmoetingen

Ik weet niet hoe het bij jou zit, maar ik werk nu al ruim anderhalf jaar thuis. Het aantal keren dat ik sinds het uitbreken van de coronacrisis op kantoor ben geweest, is op één hand te tellen. Of vooruit, anderhalf. Wat is dan nog de functie van een kantoor?

Vóór de coronacrisis was dit een betrekkelijk eenvoudige vraag. Je kantoor was de plek waar je naartoe ging om je werk te doen. Vóór de uitvinding van het internet was de vraag zelfs nog iets eenvoudiger. Je kantoor was de enige plek waar je je werk kon doen. Je moest simpelweg wel naar kantoor. Aangenomen, natuurlijk, dat je voor je werk zaken nodig had - je collega’s bijvoorbeeld! - die thuis niet voorhanden waren.

Voskuil schreef daar meesterlijk over in zijn 5000 pagina’s tellende roman in zeven delen, Het Bureau. Als je één ding uit deze blog haalt, laat het dan alsjeblieft zijn dat Het Bureau een absolute aanrader is die je nú moet lezen. (Later meer daarover.)

Maar de afgelopen tijd is gebleken dat de IT-sector best zonder kantoor kan. Met hulp van moderne communicatietechnologie als Zoom en Teams is het mogelijk om intensief persoonlijk contact te hebben met je teamgenoten. Vanuit huis kun je samen kwalitatieve software ontwikkelen die (hopelijk!) vóór de deadline richting je eindgebruikers verscheept kan worden.

De noodzaak van een kantoor

Dus waar heeft een bedrijf dan nog een kantoorpand voor nodig?

Natuurlijk, sommige groepen binnen de IT kunnen niet zonder dat pand. Denk bijvoorbeeld aan beheer. Zij moeten immers de interne servers onderhouden. Maar die groep krimpt. Met de opkomst van de cloud behoort het beheer van interne servers steeds meer tot het verleden. Het kantoor is niet per definitie de plek die de middelen herbergt om je werk te kunnen doen.

En natuurlijk, niet elke softwareontwikkelaar heeft een thuissituatie die het toestaat om software vanuit huis te ontwikkelen. Maar in principe heeft die ontwikkelaar geen kantoor nodig. Een rustige omgeving volstaat. In plaats van een compleet pand af te huren, zou het bedrijf ook budget beschikbaar kunnen stellen voor elke medewerker om zijn eigen stilteruimte te huren. Het kantoor is niet per definitie de plek die de rust biedt om je werk te kunnen doen.

Wat blijft er dan over? Een collega van me omschreef de huidige, moderne functie van een kantoor als volgt: het faciliteren van toevallige productieve ontmoetingen. Ik viel bijna van mijn stoel toen ik dat hoorde (het was tijdens een borrel), zo’n mooie formulering vind ik het. Tegelijkertijd werpt het een licht op een gebeurtenis die voorheen zo alledaags en vanzelfsprekend was dat hij al die jaren aan mijn aandacht is ontsnapt: een collega tegen het lijf lopen bij de koffieautomaat.

Silo’s

Dit antwoord legt een (potentieel) probleem bloot van thuiswerken: silovorming.

De afgelopen jaren is er met de opkomst van DevOps hard gewerkt om silo’s in de IT terug te dringen. Door verschillende afdelingen - ontwikkeling, beheer, security, de business - in één team onder te brengen, kan er sneller actie worden ondernomen om software te ontwikkelen van een hoger niveau.

Thuiswerken heeft echter een nieuwe silo gecreëerd. Deze bevindt zich niet binnen teams (i.e. iedereen die bij één applicatie betrokken is), maar over teams heen. Concreet: ik zie de collega’s buiten mijn eigen team nauwelijks meer. Door het verdwijnen van onze gesprekken bij de koffieautomaat, ben ik het zicht kwijtgeraakt op waar ze mee bezig zijn. En belangrijker nog: hoe onze ontwikkelingen elkaar kunnen versterken.

Geplande productieve ontmoetingen

Werken op kantoor zal echter niet gauw meer de norm worden. Hoe brengen we de toevallige productieve ontmoetingen terug?

Het antwoord hierop is: haal de toevalligheid uit deze ontmoetingen. De truc is om teams nu bewust met elkaar in contact te brengen. Dit kan bijvoorbeeld door ontwikkelaars - al dan niet via een roulatiemodel - aan te laten sluiten bij de Sprint Reviews van andere teams. Maar die optie is erg op het werk gefocust.

Een andere optie is het creëren van nieuwe ontmoetingsplekken. De Developer meet-ups die mijn collega’s en ik sinds kort organiseren, zijn daar een exponent van. (Ik schreef er hier en hier over.) Het doel van die meet-ups is niet alleen om kennis te delen; elkaar gewoon weer eens zien is net zo’n belangrijk aspect.

Contact met collega’s

De coronacrisis heeft twee dingen bewezen: (1) dat onze infrastructuur goed genoeg is om massaal thuiswerk te faciliteren, en (2) dat een belangrijke functie van een kantoor was om ons in contact te brengen met collega’s.

Ironisch genoeg is het precies dát aspect wat Maarten Koning, de hoofdpersoon van Het Bureau zo enorm tegenstaat. Waar mensen met verschillende persoonlijkheden met elkaar samen moeten werken, duiken steeds opnieuw dezelfde discussies op. Er ontstaan frustraties over en weer. Er is weerstand om mee te werken en onvermogen om die weerstand te overstijgen. En vaak genoeg gaan gesprekken met collega’s gewoon nergens over.

Konings frustraties in de omgang met collega’s vormen het pijnlijk hilarische hart van het Het Bureau. En daarmee schijnt Voskuil een licht op iets wat mijn lofzang op de koffieautomaat buiten beschouwing laat: dat die toevallige ontmoetingen net zo vaak uitgesproken onproductief zijn.

Laat het een troost zijn: ze leverden wel fantastische litteratuur (sic) op. Zou thuiswerken net zulke sterke romans opleveren?

communicatie · developer meet-up · literatuur · productiviteit · samenwerking · software ontwikkelen · thuiswerken · waarde · werkplezier